Over Witte Cornelis de With (1599- 1658) woeden felle discussies. Al eeuwenlang geldt hij als een de grootste zeehelden uit onze geschiedenis. We zien inmiddels ook de keerzijde, dat hij zijn overwinningen te danken heeft aan onderdrukking en koloniaal geweld. Held voor de een, ‘houwdegen op z’n allernaarst’ voor de ander - ook Witte de With werd midden zeventiende eeuw opgesloten in de Gevangenpoort.
Door velen gehaat en gevreesd
Witte de With, geboren in Den Briel, maakt in de zeventiende eeuw naam als vice-admiraal op de Hollandse zeevloot. Al vanaf zijn zestiende zeilt hij rond de wereld. Net als veel andere zeehelden begint hij zijn carrière als scheepsjongen, in dienst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). In 1628 verovert hij samen met Piet Heyn de Zilvervloot. Hij staat bekend als een zeer goed zeevaarder, maar ook als een eerzuchtige, jaloerse, ruziezoekende en harde man.
Schepen na de slag (links het vlaggeschip van Witte de With), Willem van de Velde I, 1630-1672
Opgesloten in de Ridderkamer
Voor de West-Indische Compagnie (WIC) leidt hij vanaf 1648 een militaire vloot naar Brazilië, dan een door de door de Portugezen bedreigde Hollandse kolonie. In 1650 keert De With met vloot en al terug naar de Republiek, wanneer er met de bevoorrading van zijn schip naar Brazilië van alles mis blijkt te zijn. Niet mijn schuld, vindt Witte de With. Plichtsverzuim, en dus executie!, stelt de Raad van Brazilië in een brief. Die bereikt via een snel postschip eerder Den Haag dan hij.
Als Witte de With zich in Den Haag meldt om verslag uit te brengen, wordt hij meteen opgesloten in de Ridderkamer van de Gevangenpoort
Er volgt een lange rechtszaak. De With mag uiteindelijk het vonnis thuis afwachten, omdat hij beloofde niet te zullen vluchten.
Een genadige straf
Uiteindelijk volgt het vonnis in februari 1651. Witte de With wordt schuldig bevonden aan plichtsverzuim. Maar hij komt er genadig vanaf: hij moet de proceskosten en een boete betalen. Alles bij elkaar komt dat neer op zo’n 7.000 gulden, voor die tijd een astronomisch bedrag. Hierna komt De With weer in dienst van de Hollandse vloot. In 1658 is hij met een eskader in de Oostzee om Denemarken bij te staan in een oorlog tegen Zweden. Wanneer zijn schip geënterd wordt, vecht Witte de With door totdat ook hij sneuvelt. Via Zweden en Denemarken belandt zijn lichaam in Rotterdam, waar hij in de Grote Kerk wordt begraven. Destijds als symbool van onze nationale trots en hoeder van het koloniaal bezit van onze Republiek. Maar de geschiedschrijving kantelt: nu krijgt Witte de With steeds meer naam als ‘foute’ zeeheld’.