Hij was de hoogste bestuurder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden toen hij in 1795 van zijn voetstuk viel. De machtsovername door de Patriotten, gesteund door het Franse leger, zorgde ervoor dat aan het bewind van Laurens Pieter van de Spiegel een plotseling einde kwam. De raadpensionaris werd nu beschouwd als een staatsgevaarlijk element en verdween voor langere tijd achter de tralies. Hoe kon het zo ver komen met deze rechtsgeleerde en regent en hoe liep het voor hem af?
Een mooie carrière
Laurens Pieter van de Spiegel wordt in 1737 geboren in Middelburg, als telg uit een voorname familie. Hij krijgt een goede opvoeding en kan na zijn juridische opleiding aan de universiteit van Leiden aan de slag als burgemeester van het Zeeuwse Goes. Vervolgens wordt hij raadpensionaris van Zeeland, dat wil zeggen de leider van dit gewest. Van de Spiegel is zowel wetenschapper als bestuurder. Hij schrijft brieven en verhandelingen over het functioneren van het recht, de politiek en het landsbestuur. Zijn rechtsgeleerde verhandelingen worden na zijn dood gepubliceerd en fungeren nog lang als een standaardwerk voor juristen.
Van de Spiegel is een aanhanger van de stadhouder, prins Willem V. In een tijd waarin de Patriotten, als gezworen tegenstanders van de Oranjes, te hoop lopen tegen het Oranjebewind, krijgt ook Van de Spiegel het moeilijk. Willem V ziet zich zelfs genoodzaakt om Den Haag te ontvluchten, maar wordt in 1787 met hulp van een Duits leger in zijn macht hersteld. In dat jaar wordt de Oranjegezinde Van de Spiegel benoemd tot raadpensionaris van Holland en daarmee wordt hij de leider van de Republiek.
De omwenteling
In 1795 komt er echter een eind aan de macht van de stadhouder en hen die hem steunen. Met behulp van het Franse leger nemen de Patriotten het bewind over; zij stichten de Bataafse Republiek. De stadhouder vlucht hals over kop naar het buitenland, om niet meer terug te keren. Van de Spiegel wordt opgepakt. Zijn contacten met de in Parijs wonende spionne Etta Palm en met Ocker Repelaer, voormalig hoofd van het leger, maken hem buitengewoon verdacht. Van de Spiegel wordt voor vier jaar vastgezet. Eerst op het Binnenhof, vervolgens in paleis Huis ten Bosch en daarna in de Gevangenpoort.
In de Gevangenpoort
Zoals gebruikelijk verbleef een deftige regent in die tijd niet in een donkere benauwde cel, maar mocht hij zijn detentie ondergaan in een comfortabel vertrek. In Van de Spiegels geval is dat de Vrouwenkamer in de Gevangenpoort. Van de Spiegel mag vanuit zijn huis een bed en een hoeveelheid boeken laten overbrengen naar zijn cel. Hier komt hij de tijd door met het schrijven van een bespiegeling over de eeuw waarin hij leeft (later uitgegeven als Nadenkingen van een staatsman), hij houdt een dagboek bij en schrijft gedichten.
Het is in de cel best uit te houden, al wordt hij geregeld gestoord door gehuil en geschreeuw dat uit andere cellen kwam
In zijn dagboek beschrijft Van de Spiegel hoe een dag in de Gevangenpoort voor hem verloopt. Om acht uur ’s ochtends komt het ontbijt. Drie uur later wordt een glaasje jenever ingeschonken. Om twee uur arriveert het middagmaal: vlees of vis met groente. Om vier uur is het tijd voor de thee, waarna de meid binnenstapt om het bed op te maken. Om negen uur ’s avonds tenslotte is er het ‘souper’.
Als vrij man gestorven in het buitenland
In vrijheid leven in zijn eigen Zeeland of Holland is hem niet meer gegund. Na een half jaar in de Gevangenpoort wordt Van de Spiegel overgebracht naar het kasteel van Woerden, waar hem twee kamers ter beschikking staan. Daar zit hij nog gevangen tot eind 1798. Als vrij man verhuist hij vervolgens naar Duitsland, waar hij een jaar later sterft, ten gevolge van een hersenbloeding.